Sosyal bilimlerin en büyük sorunlarından biri olan Osmanlı arşiv ve kaynaklarının günümüz Türkçesine aktarılması için ülkemiz akademisyenleri yapay zeka destekli analizler alıyor. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa doktora öğrencisi İshak Dölek’in danışmanıyla birlikte geliştirdiği proje TÜBİTAK 1512 destek programına kabul edildi. KOSGEB’den de destek alan proje, tamamlanan OCR uygulaması ile işletmeye dönüştü.
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Bilgisayar Mühendisliği Bölümü’nden Doç. Dr. Osmanlı kaynaklarından günümüz Türkçesine.
OSMANLI-TÜRKÇE AKTARIMI 3 ADIMDA ÇÖZÜYORLAR: 1- OCR 2- ALFABE TERCÜME 3- DİL TERCÜME
Osmanlı arşiv ve kütüphanelerindeki her türlü kaynağı Osmanlı OCR adı verilen üç adımda günümüz Türkçesine aktarmak amacı ile bir doktora tezi olarak yola çıkan “Osmanlica.com: Yapay Zeka Destekli Osmanlı-Türkçe Uçtan Uca İletim”, Osmanlıca-Türkçe Alfabe Tercümesi ve Osmanlıca-Türkçe Çeviri. Proje daha sonra Entertech Teknokent A.Ş. tarafından gerçekleştirilmiştir. Avcılar yerleşkesinde. TÜBİTAK 1512 işletme destek programına kabul edildi. Yükleniciler Mina ARGE Bilişim Ltd. Şti. projenin ilk adımı olan OCR projesini geliştirdiler. OCR projesini başarıyla tamamlayan Mina ARGE, bu projenin devamı niteliğindeki Osmanlıca-Türkçe Harf Çevirisi projesini KOSGEB ve TÜBİTAK desteğiyle geliştirmeye devam ediyor. Alfabe çeviri projesinde şimdiden yüzde 75 doğruluk oranına ulaşan şirket, bu uygulamada yüzde 95 doğruluk elde etmek için bilgisayar, dil, edebiyat ve tarihçilerden oluşan bir küme ile Ar-Ge faaliyetlerini sürdürüyor.
OSMANLI OCR’DA YÜZDE 96 BAŞARI
Doç. Dr. Atakan Kurt şu ifadeleri kullandı:
“Yurt içi ve yurt dışında devlet arşivlerinde, kütüphanelerde ve özel koleksiyonlarda yüzbinlerce Osmanlıca kitap, gazete, dergi ve belge bulunmaktadır. Bu kadar çok belgenin insan eliyle Türkçe’ye çevrilmesi fiilen imkansızdır. bilgi teknolojileri ve yapay zeka son zamanlarda.Daha önce çözülemeyen problemler yeni gelişmeler ışığında çözülebiliyor.Bu yeni teknolojileri Osmanlı arşiv ve kütüphanelerinden günümüz Türkçesine belge aktarmak için uyarlıyoruz.OCR ve alfabede önemli başarılar elde ettik. Batı ülkelerinde büyük ölçüde çözülmüş olan bu sorun ülkemizde henüz çözülmemiştir.Hedefimiz Osmanlıca kitap, dergi, gazete ve arşiv belgelerini günümüz Türkçesine çevirerek sıradan kişiler tarafından okunup anlaşılabilmesini sağlamaktır. insanları ve özellikle yeni nesli bilgilendirmek ve günümüze ulaşan belgeleri gün ışığına çıkararak tarihe ışık tutmaktır. şimdiye kadar hiç çalışılmadı ve okunmadı. Gerekli yazılımları geliştirmek. Kanaatimizce bu proje Türkiye’nin sosyal bilimler alanındaki vizyon projesi olmaya adaydır. Bu proje ile yüzbinlerce kitap, dergi, gazete ve milyonlarca arşiv belgesi hızla günümüz Türkçesine aktarılacak.”
OSMANLI-TÜRK HARFİ ÇEVİRİSİNDE YÜZDE 75 DOĞRULUĞA ULAŞTILAR
Osmanlı belgelerinin günümüz Türkçesine çevrilmesi için birden fazla çalışma yürüttüklerini belirten Dr. İshak Dölek ise, “Osmanlı OCR sürecinin yanı sıra Osmanlı-Türk alfabesi gibi projeler üzerinde de çalışmalar devam ediyor. tercüme, Osmanlıcadan günümüz Türkçesine dil tercümesi, rika OCR yani Osmanlıca el yazısının OCR ile fotoğraftan metne dönüştürülmesi.” “Metni Latin kökenli Türk alfabesine çeviren alfabe çevirisinde yüzde 75 doğruluk oranına ulaştık. Alfabe çeviri uygulamamız halen internet üzerinde hizmet veren tek uygulama.”
ALFABE ÇEVİRİMİNİ 3.000 KELİME VE 23.000 HARFTEN OLUŞAN VERİ SETİYLE TEST ETMİŞLERDİR
Dölek şöyle devam etti: “21 sayfa, 3 bin kelime ve Osmanlıca nesih satırlarla yazılmış 23 bin harften oluşan orijinal Osmanlı bilgi seti ile test ettiğimiz OCR uygulamasında yüzde 96 başarı elde ettik. Yani her 100 harften 96’sı okundu.” Bu testlerde uygulamamızı dördü yurt dışından ve biri Türkiye’den olmak üzere beş farklı OCR uygulamasıyla karşılaştırdık ve sonuçları bir bildiri şeklinde uluslararası bir dergide yayınladık. konferans ve bir dergide yayınlanan makale “Osmanlica.com’da bugüne kadar 20 binden fazla kullanıcı OCR uygulamamızı, alfabe çeviri uygulamamızı ise 100 binden fazla kullanıcı denedi. Bu sayılar her geçen gün artarak devam ediyor. Bu bizi daha da motive ediyor.”
