Özlem ERMİŞ BEYHAN
Eski Ekonomi Bakanı Prof. Işın Çelebi’ye göre Eximbank’ın sermayesinin 5 milyar dolara çıkarılması gerekiyor. prof. Işın Çelebi, “İhracatın sadece kur ile beslenmesi değil, önemli olan imalat ve bileşenlerinin kredi ile desteklenmesidir” diyen Işın Çelebi, ihracatçının ana bankası Eximbank’ın da sermayesinin olması gerektiğine dikkat çekti. Türkiye’nin ihracatındaki güçle orantılı olarak güçlendi. Çelebi, “Eximbank’ın sermayesi şu anda 1 milyar dolar bile değil. Bu ülke 250 milyar dolar ihracat yapıyor, Eximbank’ın sermayesi bunun 250’de biri… Çok düşük. İhracatı 300 milyar dolara çıkarmak istiyorsanız bunu yapmak zorundasınız. Teknoloji ihracatını artırmak ve beyin göçünü tersine çevirmek gerekiyor” dedi.
Bakan Şimşek’e 3 yıl lazım
Işın Çelebi, Mehmet Şimşek ve ekibine 3 yıl mühlet veren Prof.
gerektiğini düşünüyor. prof. Çelebi, yeni bütçeyi acil adımlar olarak işaret ederek 3 ana alanda denge sağlanması gerektiğini vurguladı.
Türkiye’de güven ortamı sağlanarak belirsizliğin ortadan kaldırılması gerektiğini belirten Prof. Işın Çelebi, yeni ekonomi yönetiminin zamana ihtiyacı olacağını düşünüyor. Enflasyonun sabırla ve tezsiz yönetilebileceğini belirten Prof. Çelebi, “Bu bir sihir değil, iktisat bilimine göre hareket edeceksiniz” vurgusunu yaptı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in 3 yıllık süre içinde yapısal reformlarla ekonomiyi istikrara kavuşturabileceğini belirten Prof. Çelebi, Eximbank’ın sermaye yapısının güçlendirilmesinin önemine işaret etti. “Biz Türkiye’yi seven insanlar olarak ekonominin sorunlarını çözüp dengeye getirmek istiyoruz” diyen Prof. Çelebi’ye önümüzdeki döneme ilişkin öngörülerini sorduk.
Yeni ekonomi yönetimini nasıl buldunuz?
Daha genç bir takım. Mehmet Şimşek bence seçilecek en iyi isimlerden biriydi. Cevdet Yılmaz da çok yetkin bir isim. İktisadi idareye 3 yıllık bir süre ayırmak gerekiyor.
3 yıl dayanabilir mi?
Türkiye ekonomisinin toparlanması için 3 yıllık bir süreye ihtiyacı var. Her şeyden önce bir bütçe istikrarı olmalı. Gelir ve gider istikrarını sağlamak. Kolay değil, çok zor. Vergi gelirlerinin artırılması gerekiyor. Vergiyi nereden alacaksınız? İkinci olarak, mevcut süreçlerin kararlılığı gerçekleşmelidir. Dış ticaret açığının düşürülmesi gerekiyor. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 90’a çıkmalıdır. Üçüncüsü, yatırım-tasarruf istikrarını tesis etmek gereklidir. Burada teknolojideki küresel rekabeti vurgulamak istiyorum. Dünya teknolojide müthiş bir rekabet içinde. Çin ile ABD arasındaki rekabet teknolojinin gelişmesi üzerine kuruluydu. Bu rekabette Çin, Rusya ile birlikte hareket etmektedir. ABD ise Japonya, Kore ve Hindistan ile birlikte hareket ediyor. Çin, kısıtlamalara karşı Afrika’daki maden yataklarını kullanma sürecinde. Türkiye’de ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 60 seviyesinde kalamaz, bu kadar olursa ülke çok para harcar.
Türkiye’deki birçok kuruluş son dönemde yatırımlarını yurtdışına kaydırdı…
Evet, ama yatırım kaymasından daha fazlası; Bir süredir ülkeye yatırım gelmiyor. Türkiye’nin yatırıma ihtiyacı var. Teknoloji yatırımında en değerli itici güç yabancı sermaye girişidir.
Sizce acil olarak atılması gereken adımlar nelerdir?
Türkiye’nin acilen yeni bir bütçe yapması gerekiyor, cari bir bütçesi yok. İkincisi, döviz sıkıntısı var ve bu sıkıntı artabilir. Elbette ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 90 mertebesine ulaşmalıdır. Ekonominin en büyük sorunu döviz, orada bir sıkıntıya izin verilmemeli.
Eximbank’ın sermayesi 5 milyar dolara çıkarılmalı. Bu noktada turizmde bir rahatlama olmaz mıydı?
Temmuzda gelir… Ancak eylül ayına kadar turizm geliri ile yönetilir. 3 yıla ihtiyaç var dememin sebebi daha yapısal sorunların çözülmesi gerektiğidir. Yapısal sorundan kastım, Eximbank’ın sermayesinin 5 milyar dolara çıkarılması gerektiğidir. Sadece ihracatı döviz kurlarıyla beslemek için değil, değerli imalat ve bileşenlerini kredilerle desteklemek için… Eximbank’ın sermayesi şu anda 1 milyar dolar bile değil. Bu ülke 250 milyar dolar ihracat yapıyor, Eximbank’ın sermayesi bunun 250’de biri… Çok düşük. İhracatı 300 milyar dolara çıkarmak istiyorsanız bunu yapmak zorundasınız. Teknoloji ihracatını artırmak ve beyin göçünü tersine çevirmek gerekiyor. Onun için 3 yıllık bir ödemesiz süreye işaret ettim. Enflasyonun kalıcı olarak düşmesi için gerçekçi olmak gerekir.
Yatırım tasarrufu istikrarına da işaret ettiniz. Size göre bu dengeyi sağlamak için ne yapılmalı?
Türkiye bir şekilde yabancı sermaye girişini hukuken garanti altına alarak sağlamalıdır. Kâr transferlerinin kolaylıkla yapılabilmesi garanti edilmelidir. Bankalar son 6 ayda yurt dışı transferlerin önüne inanılmaz engeller çıkardı.
Mehmet Şimşek’in gelişi güya o sigortayla ilgili değil mi?
Evet ama o sigortanın yıpranmaması gerekiyor. Mehmet Şimşek’e 3 yıl sabretmeniz gerekiyor. 6 ay sonra Şimşek’ten vazgeçtim denilmemeli. Sigorta olarak etkili olmalıdır. Bugün bir avantajımız var; Kamunun iç ve dış borcunun GSMH içindeki payı yüzde 27 seviyesinde. İkinci avantajımız; Türkiye genç nüfusu ile önemli bir büyüme potansiyeline sahiptir. Olumsuz tarafı, tarımda önemli bir düşüş var. Hem verimlilikte düşüş var hem de tarımda gerileme var. Bunlara bir bütün olarak bakmak ve yavaş yavaş çözmek gerekiyor. Burada sihirli bir değnek yok. Bu uygulama içerisinden gelen bir ekip tarafından yapılabilecek ekonomiye uygun bir iştir. Bence Türkiye bunu yapabilir.
Sizce Türkiye’de insanların, şirketlerin ve kurumların 3 yıl dayanacak sabrı var mı?
Binlerce yıllık bir geçmişe sahip Türk toplumu için 3-5 yıl çok uzun bir süre değil. Geriye dönüp siyaset tarihine baktığınız zaman Osmanlı’nın çöküşü üzerine kurulmuş, Atatürk’le birlikte ayağa kalkmış, sonrasında birçok ekonomik ve siyasi külfetler yaşanmış, gelişme dönemleri yaşanmıştır… yeni yönetim
Ali Sami Yen’i yaparken 52 bin kişi gelmeyeceğini söylediler; gelmek…
Işın Çelebi ile konuşup Galatasaray’ı sormamak elde değil. Hele şampiyon olunca… Prof. Çelebi, Galatasaray’ın şampiyonluğundan duyduğu onur ve memnuniyeti dile getirdikten sonra çıtayı hızla yükseltti: “Galatasaray’ın Şampiyonlar Ligi’nde de başarılı olmasını diliyorum.
Galatasaray, Real Madrid’de forma giyen Vinicius Junior gibi isimleri alarak güçlenmeli. Olur, olmaz ama Galatasaray hep vizyonunu genişletmeli… İcardi de Galatasaray’da kalmalı. Okan Buruk’un çok iyi bir seçim olduğuna, Galatasaray’a yıllar içinde çok faydası olacağına inandım ve öyle de düşünüyorum. Fenerbahçe şimdi bana soruyor; Ne yapmalıyız? Kendi ocağınızda yetişmiş birini getirin derim.”
prof. 2006 yılından itibaren Galatasaray’ın stadının yapım sürecini yöneten Işın Çelebi, o dönemde eleştirilere de konu olmuştu. Şimdi şampiyonluk geliyor; Şampiyonluk kutlamasının yapıldığı stat için verdiği emek nedeniyle ona daha da pahalıya mal oluyor.
Ali Sami Yen Spor Kompleksi yapılırken 52 bin kişilik planlamaya yönelik eleştirileri hatırlatan Prof. Çelebi, “Planlamamızın ne kadar isabetli olduğunu bugün görüyoruz. Zaman, hedeflerimize ulaştığımızı gösterdi ve bundan çok gurur duyuyorum. Bu sene stadımız ortalama 45-50 bin seyirci sayısına ulaştı. Stadyum yapılırken ’52 bin kişi stadı dolduramayız’ diye ağır eleştiriler aldık. Ama biz büyük ve uzun vadeli düşündük, bugün haklı çıktığımız ortaya çıktı. Riva’yı sıfırdan inşaata hazır hale getirdik, şu anda kulüp için önemli bir finansman imkanı yaratıyor. Sportif A.Ş., devrim niteliğinde bir birleşmeye imza atarak; ve Futbol A.Ş. Gelir ve tüketim istikrarını tesis etmeyi öncelik haline getirdik. Sonuç olarak stada emeği geçen tüm arkadaşlarımın isimlerini VIP girişindeki duvara yazdık. Tam bir grup oyunu oynadık. Galatasaray camiası olarak oluşturduğumuz altyapıda yeni bir başarı hikayesi yükseliyor. Bilmek ve sadakat çok değerlidir.”
Üretim ve verimlilik artırılmadan enflasyonla mücadele edilemez.
“Enflasyonla mücadelede nakit önlemler yeterli olmuyor. Toplam arzı artırmadan olmaz… Enflasyonla birlikte üretim ve verimlilik artırılmadan emek harcanamaz. Teknoloji ihracatımız toplam ihracatın yüzde 1’i civarında. Bunu %15’e çıkarmamız gerekiyor. Teknoloji ihracatını artırdığımız sürece bilgiyi artırmış oluyoruz. Bu, yabancı yatırım ve teknoloji ithalatı yoluyla sağlanabilir. Yabancı firmaların Türkiye’de teknolojiye yatırım yapmasını sağlamamız gerekiyor.”
